۱۷ ژوئن، روز جهانی بیابان زدایی،
نابودی 23 هكتار از اراضی كره زمین در هر دقیقه
خراسان رضوی بر اثر بیابان زایی و خشكسالی، در هر سال ۱۲ میلیون هكتار (۲۳ هكتار در دقیقه)، از اراضی كره زمین از دست می رود و ۵۲ درصد از زمین های مورد استفاده كشاورزی تحت تاثیر تخریب خاك قرار می گیرد.
بیابان زایی یکی از مهمترین بحران های امروز جهان است و پس از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین بعنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱ به حساب می آید. امروزه شرایط اقلیمی و توسعه نامتوازن و خارج از تحمل منابع طبیعی و محیط زیست، خیلی از نقاط کشور را با تهدیدهای زیستی و اجتماعی- اقتصادی رو به رو کرده است. از این نظر می توان اظهار داشت که امروزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور شرایط نگران کننده ای دارد.
خشکیدگی جنگل های بلوط در غرب کشور و جنگل های شمشاد در شمال، پدیده فرسایش بادی و ریزگردها از نواحی جنوب شرق کشور تا مناطق جنوب و جنوب غرب و مناطق داخلی، شور شدن خاک و همینطور بحران منابع آب (سطحی، زیرزمینی و آلودگی رودخانه ها) مشکلات گوناگونی را برای ساکنان این سرزمین به وجود آورده است. همه این موارد نشانه هایی از تشدید پدیده خطرناک بیابان زایی در کشور است.
بیابان زایی یکی از مهمترین بحران های امروز جهان است
در حال حاضر پدیده بیابان زایی در کشور رو به گسترش است. وجود ریزگردها در اغلب شهرها و استان های کشور نشان از بحرانی شدن این پدیده طبیعی دارد. در شرایط گرم و خشک ایران، خشکی و محدودیت جزء لاینفک خصوصیت های جغرافیایی طبیعی کشور است. درک و شناخت دقیق، بهنگام و مستمر فرایندهای موجود خشکسالی، سازش با فرایندهای طبیعی پدیدآورنده خشکسالی، کنترل و مدیریت آن، پیشگیری و مهار فرایندهای انسان ساز خشکسالی از راهکارهای مؤثر در کاهش آثار پدیده خشکسالی در کشور است. میزان پایین بارندگی، زمینه را برای ظهور خشکسالی های دوره ای فراهم نموده است که خود نقش بسیار مؤثری در گسترش پدیده بیابان زایی داشته است.
بر اثر بیابان زایی و خشکسالی هر سال ۱۲ میلیون هکتار (۲۳ هکتار در دقیقه)، از اراضی کره زمین از دست می رود و ۵۲ درصد از زمین های مورد استفاده کشاورزی تحت تاثیر تخریب خاک قرار می گیرد. بیابان زایی عقوبت فشار بیش از اندازه بر زمین است. تظاهرات این پدیده سیمایی واحد و یکسان ندارد و به اشکال، ابعاد و کیفیت های مختلفی رخ می دهد و سرانجام آن هم نابودی جوامع گیاهی و جانوری، تخریب منابع آب و خاک، بر هم خورن تعادل بوم سازگان ها، نابودی چشم اندازها و زوال تنوع زیستی است. به همه این موارد باید تبعات ناگزیر و فاجعه آمیز در قلمرو اقتصاد، جامعه و فرهنگ را هم اضافه کرد.
بیابان زایی و تخریب سرزمین چرخه ای معیوب از معضلات زیست محیطی را بوجود می آورد
بیابان زایی را می توان به یک بیماری پوستی تشبیه نمود. تخریب سرزمین مانند لکه های بیماری پوستی می توانند که در هر جا ظاهر شوند. این پدیده گاهی در مناطقی اتفاق می افتد که هزاران کیلومتر با نزدیکترین بیابان فاصله دارند، این مناطق تخریب یافته به تدریج گسترش یافته و با پیوستن به یکدیگر می توانند سطح وسیعی از مناطق شبه بیابانی را ایجاد نمایند. بیابان زایی و تخریب سرزمین چرخه ای معیوب از معضلات زیست محیطی را بوجود آورده و می تواند سبب تشدید روند تخریب شود. چالش های اقتصادی- اجتماعی و بحران های سیاسی، بخشی از تبعات تخریب سرزمین قلمداد می شود، که در نهایت می تواند افزایش ریسک صدمه پذیری جوامع تحت تأثیر را به دنبال داشته باشد.
بیابان زایی به مرور با تغییرات منفی محیط زیستی آشکار می شود، ازاین رو پیوندی بین تغییرات محیط زیستی و مشکلات اجتماعی، اقتصادی و همینطور جمعیتی وجود دارد. از این نظر می توان گفت بیابان زایی به بعضی از مفاهیم امنیتی همچون امنیت سلامت، معیشت، ملی، اجتماعی و حتی امنیت بین المللی گره خورده است.
در زمینه بیابان زایی جدا ساختن سهم تأثیرات موجود بین عوامل انسانی و اقلیمی فوق العاده مشکل است. اما رابطه متقابل ناهنجاری های آب و هوایی و اثر عامل انسانی وقوع پدیده بیابان زایی را شدت بخشیده و سبب افزایش روند آن شده است. خشکسالی اغلب به وخیم تر شدن روند بیابان زایی و تخریب سرزمین و به تبع آن بروز فجایع حاصل از آنها منجر می شود، اما چهار فعالیت از فعالیتهای انسانی هم می توانند تبعات بسیار سریع و آنی در ایجاد و تشدید بیابان زایی داشته باشند؛ بهره برداری بیش از اندازه خاک به واسطه فعالیتهای کشاورزی، چرای بیش از اندازه دام که زمینه ساز فقر پوشش گیاهی و بی دفاع شدن زمین در مقابل فرسایش است، قطع درختان و جنگل زدایی که سبب عریانی خاک در مقابل عوامل جوی می شود و در پایان، آبیاری و زهکشی نامناسب که به شوری زایی منجر می شود.
با شناخت استعدادها و توانایی های قابل بهره برداری از بیابان ها، می توان آنرا به درستی مدیریت کرد
اگرچه بیابان ها به منظور زندگی بشر مشکلات زیادی را به دنبال دارند و محیط آنها بسیار شکننده است، اما در عین حال دارای مزایا و خصوصیت های مفید زیادی هستند به خصوص امروزه که جهان با مشکل کمبود زمین و ذخایر انرژی رو به رو است. وقتی سخن از احیاء مناطق خشک و بیابانی به میان می آید باید علاوه بر کاشت درخت، با راهکارهایی فشار بر اراضی طبیعی را هم کم کرد. ازاین رو با شناخت استعدادها و توانایی های قابل بهره برداری این مناطق، می توان آنرا به درستی مدیریت کرد.
از جمله این موارد می توان به اکوتوریسم بیابان و جاذبه های طبیعی آن، ژئوتوریسم، حفظ منابع طبیعی بیابان، آب انبارها، کاروان سراها و بادگیرها به صورت مناطق حفاظت شده، برگزاری مسابقات تفریحی و ورزشی در چارچوب توریسم ورزشی، انرژی های نو از قبیل انرژی خورشیدی، انرژی بادی، انرژی زمین گرمایی، انرژی بیوگاز و همینطور صنایع استخراجی از قبیل نمک طعام، کلرور پتاسیم، گوگرد و... اشاره نمود که تمامی این موارد با برنامه ریزی صحیح و مدیریت مناسب تأثیر به سزایی بر اشتغال مناطق بیابانی و کاهش فقر و بهبود اوضاع معیشتی در این مناطق دارد.
منابع:
*خسروشاهی، م. (۱۳۹۶). «تشدید و تهدید خطر بیابان زایی در ایران از منظر آب». نشریه طبیعت ایران. شماره ۳. صص: ۶-۱۳.
*ذ، ا و ع، ر. (۱۳۹۱). «مقابله با بیابان زایی با تاکید بر توانایی مناطق بیابانی (مطالعه موردی: استان اصفهان)». نشریه محیط شناسی. شماره ۳. صص: ۱۶۴-۱۵۵.
*جعفریان، و و دیگران. (۱۳۹۰). «مهار بیابان زایی». سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور وزارت جهاد کشاورزی. صص: ۳۹-۵.
*نگارش، ح و دیگران.(۱۳۹۰).«تجزیه و تحلیل ناهنجاری های اقلیمی موثر بر فرآیند بیابان زایی در منطقه خضرآباد یزد». شماره ۳. صص: ۶۹-۴۳.
منبع: آبیاری
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب