چرا پستانداران دریایی به گل می نشینند؟
به دنبال کشف لاشه دو نهنگ و یک دلفین در آب های خلیج فارس، یک کارشناس اکولوژی دریا اظهار داشت: مهمترین عامل تهدیدکننده پستانداران دریایی و به گل نشستن آنها در جهان، صدمات ناشی از فعالیتهای انسانی مانند عوامل صید و صیادی، گیر افتادن در تور صیادی، برخورد با پره قایق یا کشتی، بدنه کشتی و آلودگی دریا است.
نازنین محسنیان در گفت و گو با ایسنا، ضمن اشاره به اینکه بعضی از پستانداران دریایی خلیج فارس تهدید پذیر(NT)، برخی در معرض خطر انقراض(EN)، برخی هم با نگرانی کمتر(LC) و از برخی دیگر اطلاعات کافی در دسترس نیست(DD)، افزود: مخاطرات ناشی از فعالیتهای انسانی بیشترین آمار را در علت مرگ و میر پستانداران دریایی دنیا دارد و در ایران هم صدمات ناشی از فعالیتهای انسانی عامل مهمی در به گل نشستن پستانداران دریایی دارد.
این پژوهشگر پستانداران دریایی درباره انواع گونه های پستانداران دریایی موجود در خلیج فارس اظهار داشت: از گونه هایی که به صورت قطعی در آب های خلیج فارس حضور دارند می توان به دلفین بینی بطری، دلفین چرخنده، دلفین نواری، دلفین معمولی، دلفین دندان ناصاف، دلفین گوژپشت، دلفین ریسو، پورپویز، نهنگ قاتل، نهنگ اسپرم، نهنگ باله ای، نهنگ بروودی که در کتاب های فارسی نهنگ براید نوشته شده است، نهنگ گوژپشت، نهنگ شبه قاتل، و گاو دریایی اشاره نمود.
وی افزود: برخی گونه های دیگر پستانداران دریایی هم ثبت لاشه شده اند اما به علت اینکه وجود آنها یک مرتبه گزارش شده و هیچ مشاهده زنده ای برپایه گشت دریایی مداوم جهت بررسی، مشاهده و ثبت مجدد آنها صورت نگرفته است، نمی توان اظهار داشت که این گونه ها به صورت قطعی در خلیج فارس وجود دارند مانند «نهنگ اومورای» که یک مرتبه در قشم و «نهنگ آبی» که در کویت ثبت شده است.
محسنیان ضمن اشاره به اینکه پیچیدگی سواحل هر منطقه هم می تواند از عوامل به گل نشستن پستانداران دریایی باشد، اظهار داشت: یک منطقه دریایی می تواند به لحاظ توپوگرافی یا اقیانوس شناسی دارای شرایطی باشد که سبب شود پستانداران دریایی در جریان آن قرار گیرند و در نهایت لاشه آنها به گل بنشیند.
این کارشناس اکولوژی دریا یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده و به گل نشستن پستانداران دریایی را ورود انواع آلاینده ها به دریا دانست و اظهار داشت: آلاینده هایی که سبب تهدید حیات پستانداران دریایی می شود می تواند ناشی از مواد نفتی باشد یا مواد شیمیایی که از راه پساب کارخانه ها و پساب فاضلاب ها وارد دریا می شود همینطور لاستیک، پلاستیک و سایر زباله هایی که در دریا رها می شوند سبب خفگی آنها می شود و به مرور زمان با خرد شدن به قطعات کوچک، مواد سمی و نفتی از خود برجای می گذارند و سبب آلودگی منابع غذایی پستانداران دریایی می شوند.
وی افزود: «بلوم جلبکی» یکی دیگر از تهدیداتی است که می تواند متوجه پستانداران دریایی شود. بلوم جلبکی زمانی اتفاق می افتد که نیترات و فسفات در آب دریا بنا به علل مختلفی همچون ورود فاضلاب به دریا، افزایش پیدا کند و شرایط دریا سبب بلوم جلبکی می شود یعنی یک نوع از جلبک که در واقع نوعی از «فیتوپلانکتون ها« هستند، به شدت رشد می کند و روی سطح آب را می گیرد. رشد جلبک روی سطح آب علاوه بر اینکه سبب پیشگیری از نفوذ نور خورشید به دریا می شود سبب خفگی آبزیانی می شود که این جلبک ها وارد آبشش آنها می شود یا آنها را می خورند و در نهایت ماده غذایی پستانداران دریایی هم تحت تأثیر قرار می گیرد.
محسنیان اضافه کرد: بعضی از گونه ها مانند صدف ها شاخص زیستی هستند که در زمان بلوم جلبکی یا کشند به علت از بین رفتن در ساحل یافت خواهد شد. اگر منابع غذایی پستانداران دریایی تحت بلوم جلبکی از بین روند به صورت مستقیم بر روی پستانداران دریایی تأثیر گذاشته و می تواند سبب از بین رفتن و به گل نشستن آنها شود.
این پژوهشگر پستانداران دریایی ضمن بیان اینکه شرایط آب و هوایی مانند وقوع سیل و طوفان و انواع بیماری ها هم می تواند از دیگر عوامل به گل نشستن پستانداران دریایی باشند، اظهار داشت: ایجاد اختلال در جهت یابی پستانداران دریایی هم نقش مهمی در به گل نشستن آنها دارد.
وی افزود: پستانداران دریایی توده ای چربی در جلوی سر خود دارند که به آن «ملون» گفته می شود. ملون در مکان یابی صوتی به پستانداران دریایی کمک می نماید اما اگر به هر علت به ملون صدمه ای وارد شود در جهت یابی پستانداران دریایی اختلال ایجاد می شود و آنها مسیر خویش را گم می کنند.
این کارشناس ارشد اکولوژی دریا همینطور اختلال جهت یابی در آب های کم عمق بخصوص در دلفین ها که وابستگی گروهی دارند را یکی دیگر از عوامل به گل نشستن پستانداران دریایی دانست و اظهار داشت: اگر در گروهی از پستانداران دریایی مانند دلفین رهبر گروه صدمه ببیند و به سمت ساحل حرکت و به گل بنشیند، سایر اعضای گروه هم به دنبال آن حرکت می کنند. اگر به ملون رهبر گروه صدمه ای وارد شده باشد یا راهی را اشتباه برود که منجربه مرگ و به گل نشستن آن شود، سایر گروه هم به گل خواهند نشست. در مواقعی که به گل نشستن دسته جمعی اتفاق می افتد بسیار مهم می باشد که بتوان اولین دلفینی که به ساحل آمده را شناسایی یا گزارش کرد تا بتوان رهبر گروه را مشخص کرد.
به گفته محسنیان، یکی دیگر از عواملی که سبب به گل نشستن پستانداران دریایی می شود گیر افتادن آنها در جزر درپی دنبال شکار رفتن است. ما این نمونه را در جاسک داشته ایم که ۱۱ دلفین ماده برای شکار به خور مرکزی جاسک آمده بودند و به علت اینکه کانال های دست ساز انسانی که برای دسترسی راحتتر کشتی ها باز شده بود، لایروبی نشده بودند این دلفین ها از مسیری که آمده بودند، نمی توانستند بیرون بروند. ازاین رو در جزر گیر افتادند و تنها یکی از آنها نجات پیدا کرد.
نقش آموزش در حفاظت از پستانداران دریایی
وی درباره راهکارهای حفاظت از پستانداران دریایی خلیج فارس و کاهش تهدیداتی که متوجه آنها است، اظهار داشت: زمانی حفاظت از گونه ای به خوبی انجام می شود که نسبت به آنها شناخت کامل وجود داشته باشد و مردم نسبت به ارزش آن آگاهی کافی داشته باشند. آموزش صحیح گروه های هدف مختلف همچون جوامع محلی استان های ساحلی و جزایر خلیج فارس و سایر افراد جامعه، اطلاع رسانی، آموزش نحوه برخورد با پستانداران دریایی در صورت رویارویی و حفظ فاصله مشخص از آنها و... می تواند به کاهش آثار مخربی که حیات آنها را تهدید می کند، کمک نماید همینطور وضع قوانین و افزایش آگاهی مردم نسبت به مخاطرات رها کردن زباله در دریا هم می تواند در حفظ محیط زیست دریا و پستانداران دریایی موثر باشد.
این پژوهشگر پستانداران دریایی تصریح کرد: مشخص شدن مکان های پراکنش پستانداران دریایی می تواند نقش مهمی در حفاظت از آنها داشته باشد. اگر کشتی های بزرگی که در خلیج فارس رفت و آمد می کنند نقاطی را که در آنها نهنگ و دلفین مشاهده می کنند را گزارش دهند می توان محل های پراکنش برخی گونه ها را تا حدودی تعیین کرد و با همکاری نهادهای ذی ربط هماهنگی های لازم را انجام داد تا کشتی ها در آن محدوده ها با احتیاط بیشتری تردد داشته باشند و در آن محدوده ها هشدارهای لازم داده شود.
محسنیان ضمن اشاره به اینکه لازمه حفاظت از پستانداران دریایی خلیج فارس همکاری تمام کشورهای حاشیه این دریا است، اظهار داشت: شناخت ما در ایران نسبت به پستانداران دریایی کم است در حالیکه دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس از تجهیزات و متخصصان بین المللی بهره مندند که ما در اختیار نداریم.
وی افزود: این کشورها سال ها است که جمعیت پستانداران دریایی موجود در محدوده مرزی خویش را شناسایی کرده اند و مطالعات جامعی بر آنها انجام داده اند و همچنان هم در حال تحقیق هستند در حالیکه هنوز سازمان حفاظت محیط زیست در هیچ یک از استان های جنوبی کشور گشت دریایی مداوم ندارد تا پستانداران دریایی را رصد کند. ما همیشه از مشاوره متخصصان در این حوزه بهره مند شده و کمک گرفته ایم و سال ها است که به دلیل عضویت در بعضی شبکه های حفاظتی ازتحقیقات آنها آگاه هستیم اما حضور این متخصصان در منطقه و مشاهده شرایط از نزدیک می تواند منجر به نتیجه مطلوبی در حفاظت شود همینطور وجود بودجه های مشخص برای امر تحقیقات در حفاظت از این گونه با ارزش که از گونه های راس هرم غذایی هم است و بعنوان شاخصی از دریاهاست حائز اهمیت می باشد.
این کارشناس ارشد اکولوژی دریا همینطور ضمن اشاره به اینکه بعضی از گونه های پستانداران دریایی مهاجرت می کنند و طی سال در مرزهای آبی ایران باقی نمی مانند، اظهار داشت: ازاین رو اشتراک گذاری داده ها، همفکری و همیاری کشورهای حاشیه خلیج فارس می تواند کمک شایانی به حفاظت از این گونه ها کند.
محسنیان در انتها ضمن اشاره به نقش آموزش و مشارکت مردمی در حفاظت از پستانداران دریایی اظهار داشت: متاسفانه در ایران نگاه حفاظتی بلند مدتی برای پستانداران دریایی وجود ندارد تا برپایه امکانات و شرایط کشور یک سری تصمیمات و اقدامات منطقی اتخاذ شود. در این شرایط لازم است که گروه های مختلف همچون متخصصان، کارشناسان مربوطه و جوامع محلی در کنار یکدیگر اتحاد و همفکری داشته باشند تا بتوان در کنار افزایش تحقیقات، به نتیجه مطلوبی در حفاظت از دریا و پستانداران دریایی برسیم.
به گزارش آبیاری به نقل از ایسنا، به دنبال پدیدار شدن دو نهنگ مرده در سواحل کیش در هفته های اخیر، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش، با ارسال نامه ای به سازمان محیط زیست کشور، خواهان اعزام گروهی از کارشناسان این سازمان جهت تعیین علل بروز این پدیده کم سابقه در منطقه و رفع نگرانی ساکنان، گردشگران و فعالان اقتصادی شد. اولین لاشه یک نهنگ گونه بروودی جمعه ( ۳۰ آبان) در سواحل جزیره کیش به گل نشست و کمتر از دو هفته بعد از آن لاشه دومین نهنگ هم سه شنبه (۱۱ آذر ماه) در سواحل کیش دیده شد. همینطور با گذشت یک هفته در (۱۸ آذرماه) در جزیره مرجانی خلیج فارس لاشه یک دلفین هم کشف شد.
هنوز علت مرگ دو نهنگ در جزیره کیش نامعلوم است و طبق آخرین گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست کیش، برای اعلام علت مرگ نهنگ ساحل کیش هنوز به قطعیت نرسیده ایم و تحقیقات همچنان ادامه دارد.
منبع: آبیاری
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب