افت سفره های زیرزمینی در اردبیل بحرانی که باید جدی گرفت
به گزارش آبیاری ایرنا- در سالهای اخیر سفره های آب زیرزمینی در دشت اردبیل بدلیل استفاده بی رویه از چاه های آب، بارش کم و استفاده از چاه های غیر مجاز پایین آمده است.
به گزارش آبیاری به نقل از خبرگزاری ایرنا، کاهش ذخایر آب سفره های زیرزمینی و سدها زنگ خطر را در استان اردبیل هم به صدا درآورده است. تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها یکی از علل این وضعیت بوده است اما با اهمیت تر از آن برداشت بی رویه آب در بخش های مختلف شرب، صنعت و از همه مهمتر کشاورزی بوده است.
استاندارد برداشت سالانه آب از منابع دشت اردبیل ۱۳۰ میلیون مترمکعب است در صورتیکه در سالهای اخیر رقمی بالغ بر ۶۳۲ میلیون متر مکعب آب از این دشت برداشت شده و این رقم ۵ برابر ظرفیت تعریف شده است.
علاوه بر سفره های زیر زمینی به عنوان منبع راهبردی و بین نسلی، وضعیت سدهای استان هم حال روز خوبی ندارد. هم اکنون ۳۰ تا ۴۰ درصد آب هایی که در پشت سدهای استان ذخیره سازی می شد تعدیل شده است بطوری که اکنون سد یامچی که برای ۸۰ میلیون متر مکعب ذخیره سازی آب طراحی و راه اندازی شده بود کمتر از ۶۰ میلیون مترمکعب آب دارد.
جلال باقری کارشناس کشاورزی در این زمینه اظهار داشت: باتوجه به تغییرات آب و هوایی و کاهش ذخایر سفره های آب زیرزمینی، استان اردبیل با بحران کم آبی روبرو است و باید با برنامه ریزی لازم این بحران مدیریت شود.
وی اضافه کرد: وضعیت سفره های زیرزمینی اردبیل اسف بار است و دلیل اصلی آن بارش کم، خشکسالی متوالی، برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی از جانب کشاورزان و استفاده از چاه های غیرمجاز می باشد.
این کارشناس بخش کشاورزی، افزایش شوری خاک و آبهای زیرزمینی را نتایج خطرناک کاهش سطح سفره های زیرزمینی عنوان نمود و اظهار داشت: شوری بالای آب و خاک بر باروری خاک تاثیر منفی می گذارد و به تبع آن تأثیرات مخربی بر مناطق اصلی تولید مواد غذایی دارد و در نهایت امنیت غذایی در یک دوره طولانی مدت به وضوح به خطر می افتد.
وی اضافه کرد: طبق هشداری که پژوهشگران ایرانی داده اند، این پدیده در برخی از مناطق راهبردی قابل توجه است و اقدامات فوری برای برگشت این روند لازم است.
باقری یکی دیگر از نتایج کاهش سطح سفره های زیرزمینی را فرونشست زمین عنوان نمود و اظهار داشت: یک چهارم جمعیت ایران اکنون در مناطقی زندگی می کنند که به سبب کاهش چشم گیر ذخایر آب زیرزمینی طی ۱۰سال اخیر، یک متر فرونشست داشته است. این روند به وضوح در حوضه دریاچه های نمک و همینطور استانهای غربی ایران مشاهده می شود که با بالاترین میزان فرونشست مواجهند.
این کارشناس بخش کشاورزی یادآورشد: دشت اردبیل هم در سالهای اخیر شاهد فرونشست در اثر کاهش سفره های زیرزمینی بوده است.
باقری با اشاره به راه های مقابله با کاهش سفره های آب زیرزمینی اضافه کرد: انسداد چاه های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه های موجود، ارتقای تاب آوری لوله های شریان های حیاتی و کنترل منظم و مدیریت آنها به صورت دوره ای، اجرای طرح های ۱۵ گانه تعادل بخشی، حفظ بافت طبیعی آبراهه ها، تغییر الگوی کشت، کاشت گیاهان کم آب در بخش کشاورزی و فضای سبز، اجرای سازه های حفاظتی غیرقابل نفوذ در کف رودخانه ها و مسیرهای طبیعی و همینطور گسترش گلخانه ها همچون راهکارهای مقابله با کاهش سفره های زیرزمینی است.
انسداد چاه های غیرمجاز؛ راهکار اصلی در کاهش سفره های زیرزمینی
یکی از اصلی ترین راهکارهای پیشنهادی کارشناسان، برای جلوگیری از کاهش سفره های آب زیرزمینی، انسداد چاه های غیرمجاز می باشد هرچند این امر منجر به کاهش سفره های زیرزمینی نشده ولی به قول کارشناسان یکی از راهکارهای جلوگیری از برداشت بی رویه آب و تعدیل سطح سفره های زیرزمینی است.
در همین راستا شرکت آب منطقه ای اردبیل اهتمام جدی بر مدیریت چاههای بخش کشاورزی داشته است به طوری بنا بر اعلام کارشناسان این اداره در یک سال اخیر ۱۰ حلقه چاه غیر مجاز در شهرستان نمین، ۳۲حلقه چاه غیر مجاز در خلخال، ۶ حلقه چاه غیر مجاز در شهرستان گرمی و ۳۸ حلقه چاه غیر مجاز در مشگین شهر مسدود شده است.
به گفته "داور بستام" مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری از منابع آب و نماینده مجری طرح احیا و تعادل بخشی شرکت آب منطقه ای اردبیل تابحال ۱۳۴ حلقه چاه غیر مجاز در نقاط مختلف استان مسدود شده که نتیجه آن صرفه جویی بیشتر از یک میلیون و ۸۰۰ هزار متر مکعب آب بوده است.
وی اضافه کرد: این اقدام در امتداد مدیریت و نظارت دقیق بر منابع آب زیرزمینی و حفاظت و صیانت از این منابع توسط گروههای گشت و بازرسی این شرکت و با همکاری مسؤلان قضایی و انتظامی در سطح استان تحقق یافته است.
بستام اظهار نمود: همینطور برای جلوگیری از کاهش سفره های زیر زمینی تابحال ۱۹۵ دستگاه کنتور هوشمند و حجمی بر روی چاه های استان نصب شده و ۳۰ دستگاه هم با هزینه بهره برداران چاه ها خریداری شده که در آینده نزدیک نصب خواهد شد.
وی اضافه کرد: علاوه بر این در امتداد جلوگیری از اضافه برداشت آب از چاه های مجاز، در طول این مدت از راه تقلیل منصوبات، قطع برق چاه ها و برچیدن منصوبات ۸۵ حلقه چاه کشاورزی، بیشتر از یک میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب صرفه جویی شده است.
نماینده مجری طرح احیا و تعادل بخشی شرکت آب منطقه ای اردبیل افزود: بهمن ماه سال قبل هم چهار حلقه چاه غیر مجاز پر و مسلوب المنفعه شده و پنج حلقه چاه مجاز دارای اضافه برداشت، تقلیل و منصوبات غیر مجاز آنها برچیده شد.
بستام افزود: علاوه بر اقدامات یاد شده همگام با سایر پروژه های تعادل بخشی پروژه، اطلاع رسانی در سطح استان، ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب، ارتقای سواد آبی بهره برداران و اجرای طرح داناب در استان در اولویت قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: باتوجه به خشکسالی در استان، این شرکت باتوجه به وظیفه ذاتی و قانونی خود با هرگونه تخلف در حوزه آب های سطحی و زیرزمینی برخورد خواهدنمود و روند پر کردن بقیه چاه های غیر مجاز ادامه خواهد داشت.
افت کمی و کیفی آب های زیرزمینی در اردبیل نگران کننده است
با وجود اقدامات غیرسازه ای از قبیل پرکردن چاه های غیرمجاز، جلوگیری از اضافه برداشت منابع آبی مجاز، نصب و بکارگیری کنتورهای هوشمند آب و برق، اطلاع رسانی وسیع بین مشترکان آب زیرزمینی، حذف قسمتی از آب آشامیدنی از منابع آب زیرزمینی و تأمین آن از سد یامچی هنوز شاهد تداوم افت سطح سفره های زیر زمینی استان هستیم.
علی حیدری، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل، افت کمی و کیفی آب های زیرزمینی در سالهای اخیر را یک چالش جدی دانست و اظهار داشت: از علل این پدیده میتوان به بروز خشکسالی های بیشتر از یک دهه اخیر و همینطور محدود شدن تغذیه طبیعی آن ناشی از اجرا شدن طرح های توسعه منابع آب در بالادست ورودی های طبیعی این دشت اشاره نمود.
وی با اشاره به تبعات پدیده افت سطح آب زیرزمینی اضافه کرد: کاهش آبدهی چاه ها، چشمه ها و قنوات، تغییر محل و کف شکنی چاه ها و در نتیجه تحمیل هزینه های گزاف در این خصوص به صاحبان چاه ها، افت کیفی منابع آب و شور شدن تدریجی آنها، محدودیت در مصارف کشاورزی و صنعت و شرب، افزایش سرسام آور هزینه های تأمین انرژی مثل برق و سوخت، عوارض منفی ناشی از فرونشست زمین و کاهش ظرفیت حجم مخزن طبیعی از تبعات این پدیده است.
حیدری اثرات تغییر اقلیم و کاهش بارش ها را از چالش های موجود منابع آب عنوان نمود و اظهار داشت: پایین بودن حجم ذخیره مخزن سدهای استان در ماه های اخیر، ما را وادار می کند که به راهکارهای تأمین آب در سطح استان نگاه عمیق و فنی داشته باشیم.
اردبیل دشت ممنوعه است/ سالانه ۱۵ سانتیمتر از سفره های دشت اردبیل افت می کند
وی افزود: در سالهای اخیر ذخایر و منابع آبی استان اردبیل کم شده بطوری که سالانه ۱۵ سانتیمتر از سفره های زیرزمینی استان بخصوص در دشت اردبیل پایین می رود، این دشت جز دشت های ممنوعه بوده و اگر به همین منوال جلو برود در آینده جز دشت های ممنوعه بحرانی خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل با اعلان اینکه مصرف بی رویه آب در مرکز استان بیشتر شده و بر مبنای بررسی ها سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب در اردبیل مصرف می شود، اضافه کرد: بر خلاف سیمای ترسیم شده از استان اردبیل به عنوان«سرزمین چشمه های بهشتی» وضعیت منابع آب استان نگران کننده بوده و دشت اردبیل به سبب اضافه برداشت از آبهای زیرزمینی با خطر فرونشست روبه رو شده است.
حیدری افزود: بر اثر کم توجهی به میزان مصرف آب در گذشته، سطح تراز آبخوان اردبیل سالانه به صورت متوسط ۲۷ سانتیمتر افت کرده که در خشکسالی سالهای اخیر این میزان ۲ برابر شده است.
وی با تاکید بر ضرورت همکاری تمامی نهادها، سازمان ها، مراکز علمی و دانشگاهی با بخش آب برای فرهنگ سازی و تعادل بخشی آبخوان در قالب برنامه سازگاری با کم آبی استان اضافه کرد: باید راهکارهای علمی و کاربردی برای تثبیت مصارف آب زیرزمینی در بخش های مختلف و مدیریت بهینه بکار گرفت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل با اعلان اینکه باید میان برداشت و تغذیه دشت اردبیل توازن ایجاد شود، اضافه کرد: تغذیه مصنوعی دشت، انسداد چاه های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند، تقلیل مقدار مصارف، ترویج و فرهنگ سازی و اصلاح الگوی کشت همچون راهکارهای لازم و ضروری در این بخش است.
حیدری با تاکید بر ضرورت استفاده از ظرفیت رسانه ها و مراکز دانش بنیان برای ترویج مدیریت بهینه مصرف آب اظهار نمود: یکی از مهم ترین راه حل ها برای عبور از چالش موجود همکاری و هماهنگی مستمر رسانه ها با مدیریت آب استان است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای اردبیل استفاده از تجارب کشورهای موفق در امر مدیریت مصرف را مورد تاکید قرار داد و اظهار داشت: با مشارکت دستگاههای اجرایی مربوطه در استان و همدلی و همراهی مردم، در صورت تداوم خشکسالی میتوان آمادگی لازم را در امر مدیریت مصرف آب ایجاد و عملیاتی کرد.
رضا غفاری معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای اردبیل هم با اعلان اینکه متوسط افت سفره زیرزمینی در دشت اردبیل به ۱۲ متر رسیده است اضافه کرد: تعادل بخشی به منابع آب و احیای دشت ها با هدف جلوگیری از فرونشست و افت آب های زیرزمینی از سال ۸۴ شروع شده و با جدیت ادامه دارد.
وی متوسط سالانه کسری مخزن را ۱۴ میلیون مترمکعب اعلام نمود و اظهار داشت: کسری تجمیعی هم ۷۰۰ میلیون مترمکعب است.
غفاری افزود: متوسط افت سفره زیرزمینی در ۵۰ سال اخیر ۱۲ مترمکعب است بطوریکه ما امروز با افت سالانه ۲۴ سانتیمتر روبرو می باشیم.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای اردبیل اشاره کرد: در گذشته برپایه برخی قوانین در روستاها در حد پنج مترمکعب برداشت آب از چاه ها مجوز صادر شده بود تا روستائیان برای مصارف شرب و دام خود از آن استفاده کنند ولی هم اکنون با بازدیدهای مکرر تلاش داریم تا چاه هایی که مجوز حفر ندارند پر کرده و اجازه برداشت ندهیم.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای اردبیل لزوم توجه منطقی مردم به استفاده بهینه از منابع آب و جلوگیری از برداشت های غیر مجاز را تصریح کرد و بیان کرد: با توجه به این که آب سرمایه نسل های آینده است باید در استفاده و بهره برداری از آن به نحوی عمل نماییم تا مدیون نسل های بعدی نشویم.
غفاری به کاهش منابع آب پشت سدها اشاره نمود و اظهار داشت: آب سد یامچی تا ۲۳ میلیون مترمکعب، سقزچی ۹۰۰ هزار مترمکعب، ارس ۶۹۹ میلیون مترمکعب و... کم شده و مهمتر این که ورودی منابع آب به این سدها هم به شدت تنزل یافته است.
محمد اعتماد فرماندار اردبیل هم در این زمینه اظهار داشت: برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی در دشت اردبیل نگران کننده بوده و لازم است برای جلوگیری از آن اقدام های موثرتری صورت بگیرد.
وی افزود: فقدان نظارت کافی در برداشت از سفره های آب زیر زمینی و نبود مدیریت مناسب دراین زمینه سبب ایجاد وضعیت بحرانی کنونی شده است.
فرماندار اردبیل اعمال مدیریت و برنامه ریزی برای حراست و احیای دشت اردبیل را بهترین راهکار موجود اعلام نمود و اظهار داشت: برنامه های محیط زیست و آب بدون تاثیرگذاری مسائل سیاسی باید به صورت منطقه ای و استانی اعمال شود و اگر دراین زمینه سیاستگذاری درستی شود میتوان بر مشکلات فائق آمد.
وی اظهار داشت: کمبود شدید منابع آبی هم اکنون مهم ترین دغدغه در دشت اردبیل است که این مساله بیشتر به بخش کشاورزی مربوط می شود و باید با بهره گیری از روش های جایگزین آبیاری نوین و روش های جدید، مشکلات موجود را برطرف نماییم.
فرماندار اردبیل با اعلان اینکه تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی راهکاری اساسی برای مقابله با کمبود آب است، اظهار داشت: مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی سبب افت آب های زیرزمینی شده و بنا بر این نیاز است تمام دستگاهها و مسؤلان اجرایی با تعامل و همکاریهای همه جانبه در امتداد حل این مشکلات گام بردارند.
وی افزود: انتظار می رود تمامی نهادها در تحقق برنامه های مدیریت منابع آبی همکاری کنند تا بتوانیم از این طریق کمبود منابع آبی را برطرف کرده و با بحران کم آبی مقابله نماییم چون که این مساله برای ما از اهمیت بسزایی برخوردارست و اگر مورد بی توجهی قرار گیرد عواقب جبران ناپذیری به بار می آورد.
به گفته مسئولان، استان اردبیل علاوه بر کاهش سفره های آب زیرزمینی با کاهش ذخایر آب سدها هم روبه رو شده و از طرف دیگر با خشکسالی شدیدی در زمینه های آبریز استان دست و پنجه نرم می کند بطوری که بارش ها درحوضه آبریز سدهای مهم استان اردبیل ۷۰ درصد کاهش دارد که این امر باعث کاهش ۵۰ درصدی حجم ذخیره آب سدهای استان شده است.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب