به بهانه همایش ملی مدیریت پایدار جنگل های زاگرس؛
زاگرس ستون فقرات زیست بوم ایران در معرض بحرانی بی سابقه
به گزارش آبیاری، زاگرس، این اکوسیستم حیاتی که ۱۲ استان و معیشت نزدیک به ۱۰ میلیون نفر ایرانی را تحت الشعاع قرار می دهد، به واسطه آفات، تخریب پوشش گیاهی، تغییر اقلیم، تجاوز به منابع طبیعی و مدیریت نامناسب، با تهدید جدی روبروست.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، سازمان برنامه و بودجه کشور با تغییر سیاستهای سنتی و نگاهی فراگیر و مشارکتی، مسیر جدیدی برای احیا و حفظ این میراث ملی یعنی جنگل های زاگرس به وجود آورده است.
در آستانه برگزاری همایش بزرگ «مدیریت پایدار جنگل های زاگرس» در تیر ۱۴۰۴، بحران های بی سابقه زیست محیطی در قلب زاگرس زنگ های اخطار را برای آینده کشور به صدا درآورده است.
در این مسیر، همایش پیش رو نه تنها نقطه تلاقی فهم تعدادی از چالش ها و چاره ها، بلکه فرصتی برای اجماع ملی، منطقه ای و بین المللی بر سر یک راهبرد حیاتی برای فردای ایران خواهد بود.
زاگرس امروز، تصویر دردناکی از یک اکوسیستم صدمه دیده
از دید کارشناسان سازمان برنامه و بودجه، زاگرس چیزی فراتر از یک جنگل منطقه ای است؛ این پهنه ۱۲ استان را دربر می گیرد و قریب ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ایران را از منظر معیشت، اقتصاد، فرهنگ و محیط زیست تحت تاثیر قرار می دهد.
به گفته فرخ مسجدی، نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل های زاگرس، این منطقه ستون فقرات زیست بوم و اشتغال بخش بزرگی از کشور است.
اما زاگرس امروز، تصویر دردناکی از یک اکوسیستم صدمه دیده است؛ جایی که فراتر از ارزش های زیست محیطی متنوع، به علت تأمین کننده ۴۰ درصد آب های سطحی و زیرزمینی موردنیاز کشور، نقش حیاتی و جبران ناپذیری در امنیت آبی، خاکی و ملی ایران دارد.
بنا بر آماری که مسجدی عرضه کرد از کل عرصه ۳۰ میلیون هکتاری زاگرس، ۶.۲ میلیون هکتار آن هنوز از پوشش جنگلی برخوردار می باشد که همین سطح هم رو به کاهش پرشتاب است.
بحران زمانی عمیق تر می شود که بدانیم حدود ۱.۵ میلیون هکتار از این جنگلها عملا به انواع آفات و بیماری های درختی گرفتار شده اند؛ از سوختگی شاخه ها، زوال درختان، هجوم آفات ناشی از ضعف و تخریب پوشش زمین تا تشدید دام داری غیر مجاز و تجاوز گسترده به اراضی جنگلی برای کشت زیرشکوب (زیر سایه درختان).
اکوسیستمی که تنوع و کارکردهایش سرمایه ملی است
به گفته نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل های زاگرس، منطقه زاگرس نه تنها تنوع زیستی کم نظیری دارد، بلکه زیستگاه مهم تر بخش عمده ای از عشایر ایران (حدود ۷۰ درصد) و بالغ بر ۵۰ درصد واحدهای دامی است. این منطقه نقش غیرقابل انکاری در تولید اکسیژن، جلوگیری از گسترش ریزگردها، تأمین خوراک دام، ثبات زندگی روستایی و حتی حفظ میراث فرهنگی کشور دارد.
زاگرس زیستگاه بخش عمده ای از عشایر ایران (حدود ۷۰ درصد) و بالغ بر ۵۰ درصد واحدهای دامی است.
وی اعتقاد دارد که بدون زاگرس سالم، نه تنها خیلی از روستاها و شهر های مرکزی و غربی در معرض تنش معیشتی و مهاجرت الزامی خواهند بود، بلکه شریان آب، اکسیژن و غذای ایران مختل می شود.
تهدیدها و عواقب؛ آفات، دام مازاد، تغییر اقلیم، آتشسوزی و …
مسجدی با اشاره به اینکه امروز حدود ۳ میلیون هکتار از جنگل های زاگرس با بحران جدی شامل آفات، کاهش پوشش گیاهی، کشت غیر مجاز و چرای دام مازاد مواجه اند، می گوید: برخی گزارش ها از دامداری بیشتر از ۶ برابر ظرفیت چراگاهی خبر می دهند، یعنی مراتع و جنگل هایی که به دلیل حضور دام مازاد، گرفتار فروپاشی اند.
وی می افزاید: در کنار این، بحران آتشسوزی در سالهای اخیر رشد ۴ برابری داشته و بر شدت فرسایش خاک و زوال منابع افزوده است؛ تجارب تلخی نظیر سیل بزرگ سال ۹۸ در لرستان گواه پیوند مستقیم تخریب منابع طبیعی با فجایع ملی است.
چرا باید رویکردها را متحول کرد؟
مسجدی با تکیه بر تجربه شکست خورده برخوردهای سلبی و منفعل با منابع طبیعی می گوید: «سازمان منابع طبیعی دیگر به تنهایی قادر به مواجهه با این بحران ها نیست.»
وی بر تغییر فلسفه مدیریت زاگرس تأکید می کند و ادامه می دهد که دیگر ممنوعیت سفت و سخت کافی نیست، مشارکت واقعی مردم و توجه به ذینفعان محلی (روستاها، عشایر و…) راه نجات است. قراردادهای دوطرفه، انتظارات متقابل دولت و مردم، و اعطای برخی اختیارات برای بهره برداری پایدار از جنگلها، سیاست جدید پیشنهادی است.
مشارکت واقعی مردم و توجه به ذینفعان محلی (روستاها، عشایر و…) راه نجات است.
نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل های زاگرس از تجربه های جهانی و منطقه ای تا امروز بشکل بی سابقه ای همگرایی مجموعه ارکان دولت، دستگاههای اجرایی، بخش های اقتصادی، نهادهای انتظامی، قضایی و حتی رسانه ها و جامعه مدنی را برای حفظ زاگرس ضروری می داند و تأکید دارد که نقش آموزش، پژوهش، آبخیزداری، مبارزه با آتشسوزی و آفات و اقتصاد مقاومتی برای ساکنان زاگرس، حلقه های زنجیره نجات این اکوسیستم اند.
وی می گوید: در این راستا بخشی از تغییر رویکرد بنیادین همین است که «حفاظت مشارکتی» جایگزین سیاستهای ممانعتی شود و مردم منطقه بعنوان اصلی ترین نگهبانان و ذینفعان به میدان بیایند.
همایش ملی مدیریت پایدار زاگرس؛ گامی بزرگ برای اجماع و گفتمان سازی
مسجدی این خبر را می دهد که برای اولین بار تلاش سازمان برنامه و بودجه در چارچوب برگزاری "همایش ملی مدیریت پایدار جنگل های زاگرس" با محوریت «مدل جدید حکمرانی، مشارکت مردمی و همگرایی بین دستگاهی» رقم می خورد. این همایش با هدف نهادینه سازی یک راهبرد واحد، پایدار و علمی با حضور عالی ترین مقامات کشور، سران قوا، وزرا، صاحب نظران داخلی و بین المللی و نهادهای اجرایی کلیدی برگزار می شود.
وی خبر خویش را این گونه تکمیل می کند که آغاز این جریان ملی، با برگزاری هفت همایش و پنل تخصصی در خلال ۲ ماه اردیبهشت و خرداد رقم می خورد؛ هر پنل با محوریت یکی از تخصصی ترین مسایل زاگرس، از تغییر اقلیم و چالش های حقوقی-اجتماعی تا آتشسوزی ها، تنوع زیستی، مدیریت مشارکتی، همکاری بین المللی و آمایش سرزمین با مشارکت دانشگاه ها، سازمان محیط زیست، وزارت کشور و سایر نهادهای کلیدی در شهر های مختلف برگزار می گردد.
پنل اول (۹ اردیبهشت، دانشگاه تهران): تغییر اقلیم و پدیده های نوظهور زاگرس
پنل دوم (۱۴ اردیبهشت، دانشگاه شهرکرد): نظام مسایل و ساز و کارهای حقوقی و اجتماعی
پنل سوم (۱۷ اردیبهشت، سازمان حفاظت محیط زیست): کارکردها، تنوع زیستی و ارزش گذاری
پنل چهارم (۲۲ اردیبهشت، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع): مدیریت حوضه ای و جنگلداری اجتماعی
پنل پنجم (۳۱ اردیبهشت، وزارت امور خارجه): همکاریهای بین المللی و درس آموخته ها
پنل ششم (۶ خرداد، سازمان مدیریت بحران کشور): آتشسوزی جنگل و رویشگاه های طبیعی
پنل هفتم (۱۱ خرداد، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خوزستان): آمایش سرزمین و ظرفیتهای توسعه زاگرس
مسجدی می افزاید: در نهایت، جمع بندی و عرضه همه یافته ها، پیشنهادها و پیام ها در همایش اصلی با حضور سران کشور در هشتم تیر ۱۴۰۴ خواهد بود تا تصمیمات به صورت یکپارچه به سطح اجرا برسد.
نقش گفتمان سازی و رسانه ها؛ فرهنگ محافظت از میراث مشترک
مسجدی تأکید می کند: برای نهادینه شدن راهبرد جدید، باید با ابزار رسانه و آموزش فراگیر حتی در سطح مدارس و خانواده ها، حساسیت عمومی نسبت به محیط زیست، جنگل و مرتع را تقویت کرد. چنان که برگزاری این همایش علاوه بر برنامه های تخصصی، یک پویش فرهنگ سازی و عمومی را هم مدنظر دارد تا لایه های مختلف جامعه نسبت به بزرگترین سرمایه طبیعی خود مسئولیت پذیرتر شوند.
به عقیده وی قطعی شدن تصویب اعتبار و حمایت دولت و مجلس از این همایش، سهم بالایی در موفقیت عملیاتی آن خواهد داشت. هرچند محدودیت هایی همچون کاهش ابعاد بین المللی به علت شرایط جاری کشور و استفاده غیرحضوری متخصصان خارجی پدید آمده، اما قالب مشارکتی و ملی، محور ماندگاری و پایداری برنامه خواهد شد.
نهایتا آن چه امروز از دل بحران زاگرس سربرمی آورد، لزوم «یکپارچه سازی تلاش ها، اصلاح رویکرد و مسئولیت پذیری همه ذینفعان» است؛ الگویی که می تواند علاوه بر زاگرس، راهنمای حکمرانی بوم سازگان های دیگر ایران هم باشد.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب