تحقیقات كشاورزی دیم، محصول خودباوری مهندسان ایرانی
آبیاری: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مقر مرکز بین المللی پژوهش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک یا «ایکاردا» که قبل از آن قرار بود در ایران استقرار یابد، به سوریه انتقال یافت و موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بر حسب نیاز در سال 1372 و با تاکید بر توان داخلی و خودباوری مهندسان ایرانی تاسیس شد.
نقش آفرینی این موسسه در زمینه توسعه پایدار کشاورزی دیم همیشه طی این سال ها در راه به زراعی ارقام حبوبات، غلات، دانه های روغنی و علوفه دیم ادامه داشته اما درخشش آن با تاکید بر توان مهندسان داخلی بار دیگر طی سالهای اخیر تکرار شد.
متخصصان این موسسه در اجرای دو پروژه ملی «بهبود امنیت غذایی» و «افزایش راندمان نظام های زراعی گندم بنیان» با دو مرکز تحقیقات بین المللی همکاری داشتند اما این مراکز به سبب اعمال تحریم های ظالمانه و با اجبار و فشار بیرونی از مشارکت کنار کشیدند تا بار دیگر موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور به دانش بومی تکیه کند.
این موسسه بعد از آن با همکاری بخش اجرا در سطح کشور، هدایت معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی و با پشتیبانی فنی در امور تامین بذر، آموزش و نظارت فنی به یاری طرح موسوم به «جهش تولید» شتافت و زمینه لازم برای اتفاق هایی کم نظیر در بخش کشاورزی دیم کشور را فراهم نمود.
طرحی که حالا با مشارکت ستاد اجرائی فرمان حضرت امام (ره) به صورت پایلوت در ۶۴۰ هزار هکتار از اراضی دیم کشور در حال اجرا بوده و برمبنای یک برنامه پنج ساله از سال زراعی آینده مقرر است از یک سو راندمان کشت دیم در واحد سطح بواسطه اجرای آن افزایش یابد و از طرف دیگر نیز کشت گیاهان جایگزین با وجود همه مزیت هایی که دارد، بیشتر شود.
مصاحبه خبرنگار ایرنا در دفتر مراغه با رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور نه فقط اهمیت کارهای پژوهشی در این بخش را نشان میدهد بلکه قابلیت های پژوهشگران ایرانی را بیش ازپیش آشکار می کند؛ قابلیتی که همیشه مورد توجه بوده و طی سالهای اخیر و با تدبیر مسئولان به اوج رسیده است.
سوال: تحقیق در زمینه کشاورزی دیم از چه اهمیتی برخوردار است؟
پاسخ: موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور متولی افزایش پایدار تولید از نظر کمی و کیفی و توسعه پایدار در بخش زراعت دیم کشور بوده و یکی از ۲۰ موسسه تحقیقاتی تحت پوشش سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی است.
ستاد موسسه در مراغه و معاونت آن در استان کرمانشاه واقع است و حدود ۱۴ مرکز تحقیقاتی در اجرای پروژه های مختلف در زمینه معرفی ارقام جدید زراعی و همین طور در زمینه به زراعی ارقام حبوبات، غلات، دانه های روغنی و علوفه دیم و همین طور توسعه کشاورزی حفاظتی با این موسسه همکاری دارد.
تنوع بخشی به ارقام و محصولات دیم و به عبارت دیگر تنوع ژنتیکی، از ماموریت های اساسی این موسسه است؛ در کشاورزی با محیط زنده شامل آفت ها، عوامل بیماری زا و گیاهان روبرو می باشیم و جمعیت آفت های بیماری زا بعنوان موجودات زنده در حال تغییر و تحول است و از سالی به سال دیگر نژادهای جدید آنها بروز می کنند؛ به همین دلیل برای آنکه لطمه پذیری تولید را کاهش دهیم، باید بطور مستمر در زمینه اصلاح معرفی ارقام جدید فعال باشیم.
رییس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور: جمعیت و نژاد آفت های بیماری زای گیاهان همیشه در حال تغییر است و برای آنکه لطمه پذیری تولید کم شود، باید به صورت مستمر در زمینه اصلاح و معرفی ارقام جدید حبوبات، غلات، دانه های روغنی و علوفه دیم فعالیت شود
موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بخش های تحقیقاتی در زمینه های غلات، حبوبات، دانه های روغنی و نباتات علوفه ای دارد و از سال ۱۳۷۲ تا حالا حدود ۸۰ رقم اصلاح شده دیم از طرف این موسسه معرفی شده که ۴۸ رقم از آنها غلات، ۱۶ رقم حبوبات و باقی نیز دانه های روغنی و نباتات علوفه ای است.
در سایه تلاش همه پژوهشگران کشور، طی دیماه امسال در جشنواره معرفی رقم که هرساله به صورت ملی در تهران برگزار می شود، ۶ رقم جدید معرفی گردید و به غیر از ارقامی که به جشنواره رسید، پنج رقم دیگر را هم معرفی کرده ایم که هنوز از آنها رونمایی نشده است.
علاوه بر این هم اکنون حدود ۱۳ گزارش معرفی رقم هم در کمیته ملی معرفی ارقام در حال بررسی است و انشالله امسال تعداد معرفی رکورد ۱۲رقم در سال را پشت سر خواهیم گذاشت؛ از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۹۴ به طور متوسط هر سال ۲.۵ تا سه رقم جدید از طرف این موسسه معرفی شده بود اما بعد از آن تمهیداتی برای سرعت بخشیدن به معرفی ارقام شروع شد و در سال ۱۳۹۶هشت رقم، در سال ۱۳۹۷ دوازده رقم و در سال ۱۳۹۸ ده رقم معرفی گردید.
سوال: نقش موسسه در اجرای طرح «جهش تولید» چیست؟
پاسخ: طرح جهش تولید در دیم زارهای کشور با مشارکت موسسه تحقیقات کشاوزی دیم تدوین شد؛ اگر کمی به عقب برگردیم، ما طی پنج سال قبل در دو پروژه ملی «امنیت غذایی» و «افزایش راندمان نظام های زراعی گندم بنیان» در سطح کشور فعال بودیم که اجرای آنها در ابتدا با مشارکت دو موسسه تحقیقات بین المللی شامل «ایکاردا» و «سیمیت» کلید خورد اما بعد از اعمال تحریم ها، این دو موسسه کنار کشیدند و پروژه را با همکاری بخش اجرا در سطح کشور و با هدایت معاونت زراعت جهاد کشاورزی ادامه دادیم.
در این پژوژه دستاوردهای تحقیقاتی در پایلوت هایی تحت عنوان «نوآوری» در معرض دید کشاورزان و کارشناسان قرار می گرفت و این دستاوردها شامل ارقام جدید و لاین های امیدبخش بود؛ البته توجه به دستور العمل های فنی و راه اندازی مزارع نمایشی برای نمایش مزیت رعایت دستورالعمل ها در مقایسه با کشاورزی مرسوم و همین طور معرفی کاربرد اصول کشاورزی حفاظتی نیز در دستور کار قرار داشت.
ما در این پایلوت ها بطور متوسط مشاهده کردیم که فقط با تغییر رقم بین ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش عملکرد در مقایسه با ارقام قدیمی تر قابل تحقق است و اگر این موارد با رعایت دستورالعمل های فنی و اصول کشاورزی حفاظتی همراه باشد، تحقق۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش عملکرد در اراضی دیم دور از دسترس نیست.
بر مبنای تجربه ها و اتفاق هایی که در این پژوه ها طی پنج سال قبل افتاد، همه و خصوصاً بخش اجرا به این باور رسیدند که دستاوردهای تحقیقاتی می تواند در ارتقای میزان و پایداری تولید اثربخش باشد و این اتفاق ها زیربنای فکری «طرح جهش» تولید شد.
در طرح «جهش تولید» هدف افزایش تولید بوسیله افزایش راندمان در واحد سطح بواسطه بکارگیری دستورالعمل های فنی، کشت ارقام جدید و بکارگیری اصول کشاورزی حفاظتی و نیز توسعه گیاهان جایگزین است.
زراعت در دیم، غلات محور است اما زمانی این زراعت پایدار خواهد بود که گیاهان جایگزین هم به این سیستم زراعی وارد شود؛ یعنی گیاهانی در تناوب با غلات در زراعت دیم کشت شود که بطور عمده شامل حبوبات، خصوصاً نخود و عدس، گیاهان علوفه ای خصوصاً لگوم ها و همین طور دانه های روغنی است.
در این طرح پیش بینی شده تا هر ساله قسمتی از اراضی آیش کشور که حدود ۲.۵ تا ۲.۸ میلیون هکتار در سال است، به نفع توسعه گیاهان جایگزین، کمتر شود.
میزان کشت گیاهان جایگزین در این طرح تا یک میلیون هکتار برای گیاهان علوفه ای افزایش می یابد و افزایش سطح زیرکشت برای دانه های روغنی کلزا و گلرنگ و سایر دانه های روغنی نیز پیش بینی شده است.
در کل افزایش سطح نداریم اما افزایش کشت سالیانه به نفع گیاهان جایگزین و با کاهش سطح آیش وجود خواهد داشت و برابر پیش بینی ها در این طرح پنج ساله به میزان دو تا سه برابر، افزایش تولید سالیانه از اراضی دیم را خواهیم داشت.
امسال طرح جهش تولید به صورت پایلوت جهت ارزیابی و برنامه ریزی در ۶۴۰ هزار هکتار از اراضی چند استان شروع شده که ۱۴۷ هکتار آن مربوط به آذربایجان شرقی است و امیدواریم در سال زراعی جاری ضمن برنامه ریزی بهتر برای تامین بذر و سایر نهاده ها برای سال بعد، همه موانع اجرائی رفع گردد.
منبع: persianwet.ir
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب